Σε ποια σημεία του Μνημονίου εντοπίζεται η αντισυνταγματικότητα;

Πρώτ’ απ’ όλα δεν υπάρχουν παραβάσεις μόνο του Συντάγματος. Υπάρχουν παραβάσεις: της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, των Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυρίως της Συνθήκης της Λισαβώνας και του Συντάγματος. Οι παραβάσεις είναι διαφόρων κατηγοριών και δικαστικών διαδικασιών. Αυτό δε σημαίνει ότι μπορεί να ασκηθεί δικαστική προσφυγή για όλες αυτή τη στιγμή. Είναι ζήτημα δικονομικό. Αναφέρω μερικές βασικές κατηγορίες παραβίασης του Συντάγματος: α) Δεν έχουν κυρωθεί με νόμο, όπως απαιτεί το Σύνταγμα, οι τρεις διεθνείς συμφωνίες που συνιστούν τη δανειοδότηση της Ελλάδας από την ΕΕ και το ΔΝΤ: η “Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης” της Ελλάδας με τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης, η σύμβαση της Ελλάδας με τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης με τίτλο “Μνημόνιο Συνεννόησης” και η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και ΔΝΤ. Παρά τη μη κύρωση από τη λαϊκή αντιπροσωπεία, οι Συμβάσεις αυτές εφαρμόζονται μέσω ειδικού νόμου, στον οποίο περιελήφθησαν οι βασικές υποχρεώσεις που ανέλαβε η χώρα μας με τις Συμβάσεις. Αυτό αποτελεί σοβαρή συνταγματική ανωμαλία. β) Δεύτερη κατηγορία παραβάσεων του Συντάγματος, του Ευρωπαϊκού Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου αποτελούν οι κάθε είδους περικοπές νομοθετημένων αποδοχών (υπαλλήλων και συνταξιούχων). Η κατηγορία αυτή είναι ώριμη για δικαστική προσφυγή και κατατέθηκε ήδη η πρώτη αίτηση ακυρώσεως από το ΔΣΑ , την ΕΣΗΕΑ, την Ομοσπονδία Συνταξιούχων την ΑΔΕΔΥ κ.ά. Θα ακολουθήσουν ασφαλώς και πολλές άλλες. Εκτός από αιτήσεις ακυρώσεως των πράξεων περικοπής αποδοχών (επιδομάτων, 13ου και 14ου μισθού κ.λπ.) θα ακολουθήσουν και αγωγές αποζημίωσης και επιστροφής των ποσών που θα έχουν παρακρατηθεί κατά του Δημοσίου. γ. Μια τρίτη κατηγορία αποτελούν οι παραβιάσεις των συνταγματικών και διεθνούς δικαίου εγγυήσεων των κοινωνικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των εργαζομένων (δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης, δικαιώματα εργαζομένων, συλλογικές συμβάσεις εργασίας κ.ά.).

Ποια είναι τα κυριότερα σημεία της προσφυγής;

Η αίτηση ακυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας αφορά κυρίως στις περικοπές αποδοχών. Πόσα σημεία και ποια επιχειρήματα περιλαμβάνει η κάθε αίτηση, αποτελεί ευθύνη των δικηγόρων των αιτούντων. Πρέπει πάντως, να υπογραμμίσω ότι η προστασία των αποδοχών, που είναι νομοθετημένες ήδη, αποτελεί πάγια νομολογία του Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η δε νομολογία αυτή έχει αποτυπωθεί και γίνει αποδεκτή από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου. Η προστασία αυτή υπάρχει όμοια σύμφωνα και με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τονίζω, επίσης, ότι ειδικά για την προσβολή της περιουσίας (ιδιοκτησίας) με περικοπές αποδοχών που στηρίζονται σε νομοθετημένα δικαιώματα (επιδόματα, δώρα κ.λπ.) δεν μπορεί το Δημόσιο, σύμφωνα με τη μέχρι σήμερα νομολογία, να προβάλει ότι η περικοπή έγινε για δημόσιο συμφέρον. Η ένσταση του δημοσίου συμφέροντος είναι για άλλες περιπτώσεις.

Θα προσφύγετε και στο Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;

Ασφαλώς πρέπει να προφύγουν οι Έλληνες, εφόσον δεν δικαιωθούν από τα Ελληνικά Δικαστήρια. Πιστεύω, όμως, ακράδαντα ότι θα δικαιωθούν από την Ελληνική Δικαιοσύνη και δε θα χρειαστεί βοήθεια της ευρωπαϊκής Δικαιοσύνης.

Ο πρωταρχικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θεωρείτε ότι χάνει το σκοπό της;

Η ανησυχία μου είναι μεγάλη. Δύο είναι οι κύριοι σκοποί της κίνησής μας: (α) η απονομή της δικαιοσύνης με άρση της αδικίας και (β) Η πρόκληση και πρόσκληση προς την ΕΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, που αποτελούν, σύμφωνα με τις διακηρύξεις τους και τη μέχρι σήμερα νομική στάση τους, τους φρουρούς της ευρωπαϊκής νομιμότητας που έχει ως θεμέλιο τη δημοκρατική αρχή, της αρχή του κράτους δικαίου, καθώς και τα δικαιώματα του ανθρώπου, να αποδείξουν ότι έχουν ακόμη αυτό το ρόλο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε στην Ελλάδα μια πραγματική σύμβαση Σάϊλοκ: Παραβίασε κατάφωρα όλες αυτές τις αρχές και την κυριαρχία της Ελληνικής Δημοκρατίας για τη διασφάλιση δανείου. Αυτό είναι πρωτοφανές στη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης.

Ειπώθηκε στη συνέντευξη τύπου του ΔΣΑ ότι στην περίπτωση που απορριφθεί η προσφυγή, ο λαός πρέπει να επικαλεστεί το άρθρο 120 του Συντάγματος (“Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων…”).

Η διάταξη αυτή εκφράζει σημαντικότατη θεμελιώδη αρχή: ότι οι Έλληνες πολίτες οφείλουν πάντοτε να είναι άγρυπνοι και ευαίσθητοι φρουροί της δημοκρατίας και των θεμελιωδών αρχών της. “Πατριωτισμός” εδώ σημαίνει: την ύπατη υποχρέωση του πολίτη και του ανθρώπου ως πολιτικού όντος να φρουρεί άγρυπνα και με πλήρη ευαισθησία το συμφέρον της κοινωνίας και του λαού, των οποίων είναι μέλος. Σήμερα, ο ατομισμός της καταναλωτικής κοινωνίας και ο ασύδοτος ατομικισμός της θεοποιημένης αγοράς τείνουν να καταλύσουν το μήνυμα του άρθρου 120 του Συντάγματος.

Είστε από τους λίγους συνταγματολόγους που πήρατε θέση σε σχέση με την αντισυνταγματικότητα του μνημονίου, ενώ οι περισσότεροι συνάδελφοί σας επέλεξαν τη σιωπή…

Αυτό που μπορώ να πω είναι για τον εαυτό μου: Αυτό που κάνω δεν είναι τίποτα παραπάνω από το απλό καθήκον του πολίτη και του επιστήμονα, ο οποίος οφείλει, κατά τη γνώμη μου, να θέτει τις επιστημονικές του γνώσεις σε κοινωνικό διάλογο και στην υπηρεσία του κοινωνικού συμφέροντος. Όλοι οι συνάδελφοί μου πιστεύω ακράδαντα ότι δε θα αρνηθούν ποτέ να προσφέρουν τις γνώσεις τους στην υπηρεσία του κοινωνικού συμφέροντος.

Τον τελευταίο καιρό διοργανώνονται πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης. Η προσφυγή κινείται σ’ αυτό το πλαίσιο;

Ο αγώνας για το κοινωνικό συμφέρον αποτελεί πάντοτε εφαρμογή της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Η αίσθηση που αποκομίζει κανείς από την αντίδραση του κόσμου είναι η έλλειψη ενημέρωσης για την αντισυνταγματικότητα των μέτρων. Η ενημέρωση του λαού αποτελεί έναν από τους στόχους της προσφυγής;

Η έλλειψη ενημέρωσης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πολύ κακή πολιτική ενημέρωσης που ασκούν τα ΜΜΕ, στην κακή πληροφόρηση στην οποία προβαίνουν οι ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων και στο γεγονός ότι αποφεύχθηκε η κύρωση των Συμβάσεων στην Ολομέλεια της Βουλής, που γι’ αυτό, όπως είπαμε, αποτελεί σημαντική παραβίαση του Συντάγματος. Η μαζικότητα της κινητοποίησης που προκάλεσε η κίνησή μας, η κίνηση του ΔΣΑ και της Ομάδας Νομικών, από τις αντισυνταγματικότητες των Συμβάσεων και του νόμου, συμβάλλουν, αναμφίβολα, στην ενημέρωση του λαού.