Κίνδυνοι της Αρχαίας Κληρονομιάς από τα «Μνημόνια»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ της 10.1.2010 (δημοσιογράφος Νινέττα Κοντράρου)

 

Kύριε καθηγητά,

    -Η ρήτρα που αναφέρεται στο τελευταίο Μνημόνιο βάσει της οποίας δεν εξαιρούνται της κατάσχεσης "περιουσιακά στοιχεία" της χώρας "λόγω εθνικής κυριαρχίας ή για άλλο λόγο" έχει θορυβήσει ανθρώπους του Πολιτισμού, κυρίως αρχαιολόγους. Εκφράζουν τον φόβο πως αν δεν αποπληρωθούν οι δανειστές μας θα μπορούσαν να προβούν σε κατασχέσεις αρχαιολογικών χώρων και μνημείων. Εσείς που έχετε μελετήσει τις Συμβάσεις αυτές συμμερίζεσθε αυτούς τους φόβους ή μήπως είναι υπερβολικοί;

Απάντηση: Το άρθρο 14 του «Α΄ Μνημονίου» (της Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης της 8.5.2010) στην παρ. 1 ορίζει ότι oι δανειακές συμβάσεις υπάγονται στο Αγγλικό Δίκαιο και στην παρ. 5 ότι η Ελλάδα «αμετάκλητα και άνευ όρων παραιτείται» από όλες τις ασυλίες που «έχει ή πρόκειται να αποκτήσει» στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι παραιτείται από κάθε δικαίωμα που της παρέχει το διεθνές και το ελληνικό δίκαιο για την προστασία όλων των προστατευόμενων αγαθών, όπως η εθνική κυριαρχία, τα αρχαιολογικά μνημεία και οι αρχαιολογικοί τόποι, το φυσικό και γενικά το ανθρωπογενές περιβάλλον κ.ά. Οι ίδιοι όροι έχουν περιληφθεί και στο λεγόμενο «Β΄ Μνημόνιο». Επίσης, οι αρχαιότητες, όπως είναι γνωστό, ανήκουν στο κράτος, σύμφωνα με το Σύνταγμα. Τα «Mνημόνια» προβλέπουν, εκτός από την παραίτηση από την προστασία τους, ότι ολόκληρη η κρατική περιουσία είναι δεσμευμένη υπέρ των δανειστών, και επομένως το δικαίωμα εκμετάλλευσής της μπορεί να παραχωρηθεί σε ιδιωτική επιχείρηση για ιδιωτική εκμετάλλευση. ΄Oλα αυτά, βεβαίως, είναι άκυρα και ανυπόστατα κατά το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο και κατά το Σύνταγμά μας, γιατί παραβιάζουν την αρχή της εθνικής κυριαρχίας και, επιπλέον, γιατί δεν έχουν κυρωθεί ως διεθνείς συμβάσεις. Παρά ταύτα, όμως, εφαρμόζονται, αν δε βρεθεί κυβέρνηση να προβάλλει την ακυρότητα τους.

            Με βάση αυτούς τους όρους που αποδέχτηκαν οι κυβερνήσεις μας, οι πολύ σημαντικές αρχαιολογικές περιοχές με μνημεία, πολλά από τα οποία αποτελούν παγκόσμια κληρονομιά, μπορεί να τεθούν σε κίνδυνο, αν παραχωρηθούν για εμπορική εκμετάλλευση, χωρίς δικαίωμα επέμβασης του κράτους. Ο κίνδυνος γίνεται πολύ μεγαλύτερος γιατί οι όροι αυτοί κρίνονται με βάση το αγγλικό δίκαιο, το οποίο δεν αναγνωρίζει άμεσα στους οφειλέτες δικαιώματα προστασίας, δικής τους και της περιουσίας τους, ή, τουλάχιστον, δεν αναγνωρίζει προστασία της έκτασης που διασφαλίζει το διεθνές δίκαιο και οι νόμοι των χωρών της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Η γνώμη μου είναι ότι αυτού του είδους τα αγαθά μόνο το κράτος πρέπει να τα αξιοποιεί ή, τουλάχιστον, να έχει άμεσο δικαίωμα προστασίας τους. Γι’ αυτό πιστεύω ότι αυτοί οι όροι πρέπει να ανησυχήσουν την UNESCO, ως την ύπατη υπερεθνική αρχή προστασίας της αρχαίας κληρονομιάς και να παρέμβει.

     -Σε περίπτωση χρεοκοπίας της χώρας είναι δυνατόν οι δανειστές να μας ζητήσουν αν όχι την "κατάσχεση"  την εκμετάλλευση μνημείων; Δηλαδή να ζητήσουν  να τα διαχειρίζονται και να λαμβάνουν τις εισπράξεις τους;

Απάντηση: Δεν τίθεται τόσο θέμα κατάσχεσης, όσο θέμα οικονομικής εκμετάλλευσης από ιδιωτικές εταιρείες, ιδίως πολυεθνικές, των οποίων ο έλεγχος είναι δυσχερής.

    -Πόσο πιθανό θα βλέπατε να "κατάσχουν"  με αυτή την έννοια του όρου π.χ. την Ακρόπολη που έχει έναν  ιδιαίτερο συμβολισμό , όπως επίσης  την Αρχαία Ολυμπία και άλλα εξίσου σημαντικά μνημεία;

Απάντηση: Δεν τίθεται, επαναλαμβάνω, θέμα «κατάσχεσης», αλλά θέμα οικονομικής εκμετάλλευσης και συντήρησης του ευρύτερου χώρου. Αυτό θα δημιουργούσε σοβαρό κίνδυνο για το παγκόσμιας κληρονομιάς μνημείο. Πάντως, η περίπτωση της Ακρόπολης θα δημιουργούσε κινδύνους με αυτή την έννοια: της εμπορικής εκμετάλλευσης του χώρου.

    -Το Αγγλικό δίκαιο με το οποίο θα δικασθεί οποιαδήποτε διαφορά μεταξύ των συμβαλλομένων κατισχύει του ελληνικού δικαίου και του Συντάγματος της χώρας που προβλέπει την προστασία των πολιτιστικών αγαθών;

Απάντηση: Όπως σημείωσα πιο πάνω, το αγγλικό δίκαιο επελέγη από τους δανειστές μας, γιατί δεν αναγνωρίζει τις προστασίες που παρέχουν υπέρ του οφειλέτη οι νόμοι των χωρών της ηπειρωτικής Ευρώπης, ούτε εκείνες του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου. Είναι δίκαιο εξόντωσης του οφειλέτη.

     -΄Εχει συμβεί ποτέ στο παρελθόν κατάσχεση μνημείων ή αρχαιολογικών χώρων για κρατικές οφειλές;

Απάντηση: Δεν γνωρίζω καμιά τέτοια περίπτωση. Αλλά περιπτώσεις οικονομικής εκμετάλλευσης υπάρχουν – κυρίως σε καθεστώτα αποικιακά, σε προτεκτοράτα και σε άλλες μορφές υποτέλειας.

    -΄Εχει περιληφθεί ποτέ σε Διεθνή Σύμβαση παρόμοιος όρος;

Απάντηση: Δεν γνωρίζω καμιά τέτοια περίπτωση. Στην Ευρώπη, τουλάχιστον, φοβούμαι ότι έχομε τη θλιβερή πρωτιά, αν όχι παγκοσμίως.

    -Σε περίπτωση που ισχύσει το χειρότερο σενάριο  υπάρχει τρόπος να προστατεύσει η χώρα μας  με νομικά μέσα την πολιτιστική μας κληρονομιά;

Απάντηση: Από τη στιγμή που οι όροι αυτοί είναι άκυροι ως αντίθετοι με το υπερκείμενο δίκαιο και οι συμφωνίες ανυπόστατες, υπάρχει πάντοτε δυνατότητα προστασίας. Χρειάζεται, απλά, κυβέρνηση που να ενδιαφερθεί για την προστασία των υψηλής αξίας αγαθών της χώρας.

Κλείνοντας, κάνω έκκληση στην UNESCO να ενδιαφερθεί εμπράκτως.